Pojęcie władzy

Władza jest to prawo do rządzenia lub kierowania kimś. Jeżeli ktoś jest u władzy, to czymś kieruje i może wpływać na działania innych[1].

Władza, w szerokim znaczeniu jest to stosunek społeczny między dwiema jednostkami lub dwiema grupami społecznymi, polegający na tym, że jedna ze stron może w sposób trwały i uprawniony zmuszać stronę drugą do określonego postępowania i ma środki zapewniające kontrolę tego postępowania. Tak pojęte stosunki władzy występują w każdej grupie społecznej, w której ktoś wydaje polecenia, a ktoś inny je wykonuje. Władza może się opierać na dobrowolnej akceptacji mającej źródło w uznaniu jej autorytetu i prawowitości (legalizm) bądź na przymusie społecznym, a nawet przemocy fizycznej. Ze względu na stosowane środki regulacji zachowań można mówić o władzy państwowej, ekonomicznej, władzy w grupach nieformalnych, np. w rodzinie rodzicielska władza, oraz we wszelkiego rodzaju organizacjach i ruchach społecznych – wszędzie tam, gdzie istnieje podział na przywódców i szeregowych członków, na przełożonych i podwładnych[2].

Pojęcie władzy można przedstawić w ujęciu radykalnym w trzech perspektywach[3]:

– jednowymiarowej,

– dwuwymiarowej,

– trójwymiarowej.

Analizowanie władzy z perspektywy jednowymiarowej wiąże się z koncentracją na zachowaniach ludzi w procesie podejmowania decyzji w kwestiach, w których występuje obserwowalny konflikt (subiektywnych) interesów, postrzeganych jako wyraz preferencji politycznych ujawnianych w aktywności politycznej.

Dwuwymiarowa perspektywa analizowania władzy poddaje połowicznej krytyce behawiorystyczne nachylenie pierwszej perspektywy (połowicznej, ponieważ zakłada się w niej ciągle, że niepodejmowanie decyzji jest pewną formą podejmowania decyzji) i pozwala rozpatrzeć sposoby, za pomocą których zapobiega się podejmowaniu decyzji w kwestiach potencjalnie politycznych, będących przedmiotem obserwowalnego konfliktu (subiektywnych) interesów, których odbicie dostrzega się w wyraźnych preferencjach co do polityki oraz w wyrażanym w kategoriach przedpolitycznych niezadowoleniu z prowadzonej polityki (subpolitical grievances).

Analiza władzy w perspektywie trójwymiarowejwiąże się z dogłębną krytyką behawioralnego nachylenia dwóch pierwszych perspektyw jako zbyt indywidualistycznych i pozwala uwzględnić to, jak w różny sposób kwestie potencjalnie polityczne utrzymuje się poza systemem, czy to za sprawą działania rozmaitych sił społecznych i procedur instytucjonalnych, czy też decyzji poszczególnych jednostek. Co więcej, zjawisko to może zachodzić nawet wtedy, kiedy nie ma rzeczywistego, obserwowalnego konfliktu, któremu być może udało się skutecznie zapobiec, niemniej w analizie sygnalizuje się, że potencjalnie do takiego konfliktu mogło dojść. Ten potencjał może jednak nigdy nie zostać urzeczywistniony. Mamy tu zatem do czynienia z konfliktem utajonym, który polega na sprzeczności między interesami tych, którzy sprawują władzę, a rzeczywistymi interesami tych, którzy zostali przez nich wykluczeni z systemu politycznego.