Samorząd terytorialny jest systemem rządzenia, w którym lokalne społeczeństwo ma bezpośredni wpływ na podejmowanie decyzji dotyczących swojego otoczenia. Jest to forma demokratycznej samoopieki, w której władza wykonawcza, ustawodawcza i sądownicza jest zdecentralizowana i powierzona w ręce samorządów lokalnych, takich jak gminy, powiaty czy województwa. Celem samorządu terytorialnego jest zapewnienie bardziej efektywnego i skutecznego zarządzania sprawami lokalnymi poprzez umożliwienie lokalnym władzom i społeczeństwu udziału w procesie podejmowania decyzji. Samorząd terytorialny opiera się na zasadzie samodzielności i suwerenności jednostek samorządu, z zachowaniem zasad równości i pomocniczości.
Samorząd zgodnie z definicją są to grupy społeczne oraz ich reprezentacje, które zostały powołane przez przepisy prawa w celu sprawowania funkcji administracji publicznej w zdecentralizowanych formach. Chodzi w tej definicji o podmioty zaliczane do podmiotów prawa publicznego, a nie prywatnego (cywilnego).
Samorząd jest więc jedną z postaci administracji zdecentralizowanej.
Cechy samorządu to:
- decentralizacja, czyli zarządzanie odbywa się na zasadach samodzielności, a wkraczanie w formie nadzoru w działalność samorządu jest możliwe wyłącznie w formach przewidzianych ustawą i nie może naruszać samodzielności samorządu.
- korporacyjny, czyli samorząd ma charakter zrzeszeniowy – przepisy prawne muszą gwarantować różnym grupom społecznym oraz wyłonionym przez te grupy organom prawo do zarządzania swoimi własnymi sprawami; grupy rozstrzygają swoje sprawy bezpośrednio lub przez wyłonione przez siebie organy – właśnie samorządy.
- członkiem samorządu staje się z mocy ustawy, a nie dobrowolnie z mocy własnego oświadczenia woli.
- grupy te uczestniczą w wykonywaniu samorządu obligatoryjnie z mocy ustawy.
- grupy oraz ich organy wykonują zadania należące do administracji publicznej
- istnienie odrębnej osobowości prawnej (czyli osobowość publicznoprawna).
Cechami samorządu terytorialnego są:
- Samodzielność: samorządy terytorialne posiadają władzę decyzyjną i administracyjną niezbędną do rozwiązywania problemów lokalnych.
- Bezpośrednia demokracja: samorządy terytorialne opierają się na bezpośredniej demokracji, co oznacza, że decyzje podejmowane są przez wybieranych przedstawicieli lokalnej społeczności.
- Subsydiarność: samorządy terytorialne pełnią funkcje pomocnicze wobec władz centralnych i służą do realizacji zadań zleconych im przez te władze.
- Odpowiedzialność: samorządy terytorialne są odpowiedzialne za swoje działania i decyzje przed lokalną społecznością.
- Samofinansowanie: samorządy terytorialne powinny być samofinansujące się, czyli powinny generować własne środki finansowe potrzebne do realizacji swoich zadań.
- Partnerska współpraca: samorządy terytorialne powinny współpracować ze sobą w celu rozwiązywania problemów i realizacji wspólnych celów.
- Transparentność i jawność: działania samorządów terytorialnych powinny być jawne i transparentne, co oznacza, że lokalna społeczność powinna mieć dostęp do informacji i decyzji podejmowanych przez samorządy.
Samodzielność jest jedną z kluczowych cech samorządu terytorialnego. Oznacza ona, że samorządy terytorialne posiadają władzę decyzyjną i administracyjną niezbędną do rozwiązywania problemów lokalnych. W praktyce oznacza to, że samorządy terytorialne mogą podejmować decyzje i wdrażać działania dotyczące spraw lokalnych, niezależnie od władz centralnych. Taka samodzielność pozwala na bardziej efektywne i skuteczne zarządzanie sprawami lokalnymi, uwzględniając potrzeby i oczekiwania lokalnej społeczności.
Bezpośrednia demokracja jest kolejną ważną cechą samorządu terytorialnego. Polega ona na tym, że decyzje podejmowane są przez wybieranych przedstawicieli lokalnej społeczności, a nie przez władze centralne. W praktyce oznacza to, że mieszkańcy danego regionu mają wpływ na decyzje dotyczące ich życia codziennego, a ich głos jest brany pod uwagę przy podejmowaniu decyzji. Bezpośrednia demokracja umożliwia lepsze dopasowanie działań samorządu do potrzeb i oczekiwań lokalnej społeczności, a także zwiększa zaangażowanie i aktywność mieszkańców w sprawy swojej lokalnej społeczności.
Subsydiarność to zasada, zgodnie z którą decyzje i działania powinny być podejmowane na najniższym możliwym poziomie władzy. W przypadku samorządu terytorialnego oznacza to, że decyzje i działania dotyczące spraw lokalnych powinny być podejmowane przez samorządy terytorialne, a nie przez władze centralne. Zasada subsydiarności pozwala na bardziej efektywne i skuteczne rozwiązywanie problemów lokalnych, ponieważ decyzje i działania są podejmowane przez lokalnych przedstawicieli, którzy znają potrzeby i oczekiwania lokalnej społeczności. W ten sposób samorządy terytorialne stają się bliższe swoim mieszkańcom i są w stanie lepiej odpowiadać na ich potrzeby.
Odpowiedzialność jest kolejną ważną cechą samorządu terytorialnego. Oznacza ona, że samorządy terytorialne są odpowiedzialne za podejmowanie i realizację decyzji oraz działań, które wpłyną na życie lokalnej społeczności. Samorządy terytorialne są zobowiązane do udzielania odpowiedzi na pytania i wątpliwości mieszkańców, a także do udzielania informacji o swoich działaniach i wydatkach. Odpowiedzialność samorządu terytorialnego jest także oceniana przez mieszkańców, którzy mają prawo do kontrolowania i oceny jego działań. W ten sposób samorządy terytorialne są zachęcane do działania w sposób odpowiedzialny i transparentny, co przekłada się na lepszą jakość życia lokalnej społeczności.
Samofinansowanie to kolejna ważna cecha samorządu terytorialnego. Oznacza ona, że samorządy terytorialne powinny być w stanie finansować swoje działania z własnych środków, bez konieczności otrzymywania dodatkowej pomocy od władz centralnych. Samorządy terytorialne uzyskują środki z różnych źródeł, takich jak podatki, opłaty lokalne i dotacje. Dzięki samofinansowaniu samorządy terytorialne mają większą swobodę w podejmowaniu decyzji i realizacji swoich projektów, bez konieczności uzależniania się od władz centralnych. W ten sposób samorządy terytorialne stają się bardziej niezależne i zaradne, co przekłada się na lepszą jakość życia lokalnej społeczności.
Partnerska współpraca jest kolejną ważną cechą samorządu terytorialnego. Oznacza ona, że samorządy terytorialne powinny współpracować z innymi instytucjami, organizacjami i grupami społecznymi w swoim regionie. Współpraca ta może być realizowana na różne sposoby, np. poprzez wspólne projekty i inicjatywy, wymianę doświadczeń i wiedzy, czy też współpracę w dziedzinie planowania i zarządzania. Partnerska współpraca pozwala samorządom terytorialnym na lepsze rozumienie potrzeb i wymagań lokalnej społeczności oraz na skuteczniejsze działanie na rzecz jej rozwoju. W ten sposób samorządy terytorialne stają się bardziej otwarte i zaangażowane, co przekłada się na lepszą jakość życia lokalnej społeczności.
Transparentność i jawność to kolejne ważne cechy samorządu terytorialnego. Oznaczają one, że działania samorządu terytorialnego powinny być przejrzyste i dostępne dla wszystkich. Samorządy terytorialne powinny prowadzić swoje sprawy w sposób otwarty, umożliwiając mieszkańcom dostęp do informacji na temat swoich decyzji, działań i wydatków. W ten sposób samorządy terytorialne budują zaufanie i lojalność wśród lokalnej społeczności oraz zapewniają, że ich działania są uczciwe i odpowiedzialne. Transparentność i jawność to także ważne elementy demokracji, pozwalające na kontrolę i nadzór nad działaniami władz publicznych.
W serwisie pracedyplomowe.eu znajdziecie wiele prac z zakresu samorządu terytorialnego – prace dyplomowe z samorządu terytorialnego. Polecamy! Wszystkie prace są z przypisami i bibliografią.