Uwarunkowania wewnętrzne wynikają z cech przejściowego okresu transformacji systemowej, charakteryzującej się ścieraniem się tendencji proreformatorskich z zachowawczymi oraz odziedziczonego stanu zagospodarowania przestrzennego kraju.
Zdolności adaptacyjne Polski określa dystans dzielący Polskę od europejskich krajów wysoko rozwiniętych, struktura gospodarki oraz mentalność społeczeństwa. Dysproporcje dotyczą przede wszystkim poziomu życia (zarobki kształtują się jak 1:10) i wykształcenia (wyższe wykształcenie jak 1:3) oraz poziomu rozwoju nauki i techniki (nakłady na badania naukowe jak 1 do ponad 20) czego konsekwencją jest zacofanie technologiczne i słaba odporność na zmienność cen.
Struktura polskiej gospodarki nie odpowiada współczesnym wymaganiom. Zbyt dużą rolę odgrywa nadal przestarzały przemysł surowcowy i ciężki (hutnictwo, górnictwo), tworzące trzon sektora państwowego. Szczególne problemy stwarza rolnictwo, zarówno pod względem struktury gospodarstw rolnych, liczby zatrudnionych, jak i wydajności.
Jednym z największych problemów okresu przejściowego jest odziedziczona po przeszłości mentalność ludności, cechująca się biernością i niską przedsiębiorczością znacznej części społeczeństwa, aczkolwiek w latach 1990-1995 wzrosła liczba zakładów prowadzonych przez osoby fizyczne. Wejście w okres transformacji systemowej związany jest z utratą stabilności i poczucia bezpieczeństwa, spotęgowaną wysokim poziomem utrzymującego się bezrobocia (około 15% ogółu siły roboczej). Źródłem dezorientacji i frustracji jest nakładanie się starych i nowych regulacji życia społecznego i gospodarczego oraz wzrost dysproporcji w poziomie życia (w latach 1985 1992 liczba osób korzystających z pomocy społecznej wzrosła).
Okres przejściowy, rozpoczęty w 1989 roku, będzie trwał prawdopodobnie do momentu pełnej integracji z Unią Europejską, czyli w przybliżeniu do pierwszych lat XXI wieku. Zasadnicze procesy przeobrażeń zostały już rozpoczęte i dotyczą:
- decentralizacji władzy przez utworzenie samorządów terytorialnych na poziomie podstawowym, które sprawdzają się w praktyce,
- przesunięcia zatrudnienia z sektora państwowego do prywatnego, które obejmuje już ponad połowę pracowników,
- restrukturyzacji gospodarki, szczególnie w gałęziach hutnictwa, górnictwa i rolnictwa, która jest w stadium początkowym,
- prywatyzacji przedsiębiorstw i własności państwowej.
Po dynamicznym okresie wstępnym, procesy te obecnie uległy zahamowaniu. Zachodzące przemiany przebiegają w sposób zróżnicowany przestrzennie, w zależności od potencjału i poziomu rozwoju poszczególnych obszarów kraju. Gwarancją kontynuacji zasadniczych kierunków procesu adaptacyjnego jest utrzymanie związków ze strukturami Unii Europejskiej, skąd płyną środki celowe i wsparcie organizacyjne.
Przejście od gospodarki centralnie planowanej do rynkowej i od systemu jednolitej władzy państwowej podporządkowanej jednej partii politycznej do pluralizmu demokratycznego zmusza do zmiany charakteru kryteriów oceny stanu zagospodarowania przestrzennego kraju. Zmiana sposobu postrzegania rzeczywistości wyrażać się powinna przez przechodzenie:
- od układów statycznych, odniesionych do jednostek administracyjnych do układów dynamicznych, wyznaczających obszary funkcjonalne,
- od podejścia normatywnego, określającego stany docelowe do wskazania strategicznych kierunków rozwoju,
- od unifikacji i ujęć uśrednionych do eksponowania zróżnicowań wydobywających sytuacje ekstremalne,
- od miar ilościowych, odniesionych do przeciętnego poziomu zaspokojenia potrzeb do oceny jakościowej, nastawionej na zindywidualizowane dążenia społeczeństwa,
- od dominującego wymiaru krajowego do skali międzynarodowej, wyznaczającej standardowe odniesienia.
Przyjęcie nowych kryteriów prowadzi do wzrostu złożoności dokonywanych ocen oraz mniejszej kategoryczności i jednoznaczności stwierdzeń. Taki punkt widzenia skłania do ujęć problemowych i selektywnych, pozostawiających znaczne pole do ich interpretacji i elastycznego przełożenia na konkretny układ decyzyjny.
Decydującym elementem stanu zagospodarowania kraju jest osadnictwo, które jest skumulowanym materialnym wyrazem działalności człowieka we wszystkich sferach życia, tworzących łącznie względnie spójny terytorialnie system społeczny i gospodarczy. Osadnictwo jest nośnikiem wartości kulturowych i tradycji narodowej społeczeństwa. Pełni funkcję przekaźnika dążeń i aspiracji kolejnych pokoleń. Sieć osadnicza Polski jest częścią historycznie ukształtowanego osadnictwa środkowej Europy. Gross miast w Polsce powstawało na prawie magdeburskim. Na sieć osadniczą Polski wielki wpływ miały zmiany sytuacji geopolitycznej w ostatnich 200 latach. Obecnie istnieje około 1300 miejscowości o historycznie wykształconym układzie miejskim, z których 848 posiada status gminy miejskiej (tabela 1 na str. 30).
Stan zainwestowania i jakość środowiska osadniczego w Polsce oraz stopień jego dostosowania do ewolucyjnego modelu życia gospodarczego warunkują możliwość wymaganej efektywności gospodarczej i ogólnie akceptowanego poziomu życia ludności. Trwałość zainwestowania i żywotność struktur czynią z osadnictwa najbardziej stabilny element zagospodarowania przestrzennego. Znamiennym miernikiem poziomu urbanizacji jest stały rozwój aglomeracji miejsko-przemysłowych, których w Polsce jest około dziesięciu. Na plan pierwszy wysuwa się konurbacja śląsko-krakowska, licząca około 5 mln ludności, odgrywająca kluczową rolę w gospodarce narodowej, wytwarzająca około 20% dochodu narodowego. Zmiany administracyjnego podziału kraju (1975 r.) oraz odejście od tradycyjnego systemu obsługi obszarów wiejskich, doprowadziły do kryzysu miast małych, do 20 tys. mieszkańców, których w Polsce jest 616 (1993 r.).
O roli i funkcji osadnictwa decyduje sieć miast, w których mieszka 61,8% ludności kraju (1993). Ludność mieszkająca na wsi utrzymuje się na względnie stałym poziomie, około 15 milionów.
W jednym z największych w Polsce serwisie z pracami dyplomowymi pracedyplomowe.eu znajdziecie wiele prac dotyczących samorządu terytorialnego – prace dyplomowe z samorządu terytorialnego. Co ważne – wszystkie prace są z przypisami i bibliografią.