System instytucjonalny Wspólnot Europejskich opiera się na pięciu głównych instytucjach: Parlamencie Europejskim, Komisji Europejskiej, Radzie Unii Europejskiej, Trybunale Sprawiedliwości, Europejskim Trybunale Obrachunkowym oraz organach pomocniczych: Komitet Regionów, Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Europejski Bank Centralny, Europejski Bank Inwestycyjny.
W strukturze instytucjonalnej szczególną rolę odgrywa Rada Europejska, organ nie posiadający statusu instytucji WE, lecz formalnie odgrywający pierwszorzędną rolę we współpracy pomiędzy państwami członkowskimi. Instytucje WE realizują zadania wyznaczone WE, kierują procesem integracji europejskiej, uchwalają prawo wspólnotowe, stawiają nowe cele zmierzające ku pełnemu zjednoczeniu Europy.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości został utworzony na mocy traktatu paryskiego o EWWiS z 1995 r. W skład Trybunału od 1 stycznia 1995 r. wchodzi 15 sędziów (reprezentowane są wszystkie kraje nie wynika to jednak z przepisów prawnych, lecz z praktyki) oraz 9 adwokatów (w literaturze polskiej możemy spotkać również określenie rzeczników) generalnych. Nominacje sędziowskie pozostają w gestii rządów państw członkowskich. Art. 1 67 Traktatu o WE określają warunki, jakie powinien spełniać kandydat na stanowisko sędziego ETS s to m.in.: uprawnienia wymagane do pełnienia najwyższych funkcji sędziowskich we własnym kraju oraz fakt bycia powszechnie uznanym ekspertem w dziedzinie prawa wspólnotowego. Kadencja trwa 6 lat, a co 3 lata następuje zmiana części składu sędziowskiego. ETS obraduje w ramach 4 izb w składzie 3 i 5 sędziów (sędziowie mogą wchodzi w skład więcej niż jednej izby). Wśród organów WE Trybuna by pierwszym organem wspólnym dla trzech Wspólnot. Zakres jego kompetencji został więc uregulowany w trzech głównych traktatach: art. 1 64-1 88 Traktatu Rzymskiego o WE, art. 3 -34 Traktatu Paryskiego o EWWiS oraz art. 1 36-1 60 Traktatu o EURATOM-ie. Sprawy proceduralne oraz organizacyjne reguluje statut ustanowiony przez państwa członkowskie.
Zakres kompetencji Europejskiego Trybunału Europejskiego jest jakościowo i ilościowo różny od podobnych mu organów w państwach narodowych. Wśród jego funkcji należy wymienić:
1. Orzekanie o zgodności aktów prawnych wydawanych przez organy WE z traktatami ustanawiającymi te wspólnoty (dotyczy tylko aktów prawnie wiążących, takich jak: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje – nie zaś zaleceń czy opinii, art. 1 73 Traktatu Rzymskiego o WE) zarówno w przypadku przekroczenia kompetencji jak i zaniechania;
2. Podejmowanie decyzji na wniosek Komisji wobec państw członkowskich, które nie wypełniają zobowiązań traktatowych;
3. Funkcję organu doradczego na wniosek Rady Unii, Komisji lub państwa członkowskiego w zakresie zgodności z traktatami umowy międzynarodowej, która ma zosta zawarta. Opinia ETS nie ma charakteru wiążącego, jednak podpisanie umowy negatywnie zopiniowanej wymaga podjęcia specjalnej procedury określonej art. N Traktatu o Unii Europejskiej;
4. Na mocy art. 1 79 Traktatu Rzymskiego ETS rozstrzyganie sporów pomiędzy Wspólnotami a ich funkcjonariuszami. Ponadto udziela ochrony osobom prywatnym (fizycznym i prawnym) przed nieuprawnionym działaniom Wspólnot. Rozstrzyga równie spory o naprawienie szkód spowodowanych działalności funkcjonariuszy Wspólnot w czasie wykonywania obowiązków służbowych;
5. Pełnienie funkcji sądu apelacyjnego od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji.
Szeroki zakres kompetencji Europejskiego Trybuna u Sprawiedliwości określaj jego istotną pozycję w systemie organów wspólnotowych.
Trybunał Sprawiedliwości, który ma swoją siedzibę w Luksemburgu, jest ostatecznym arbitrem w sporach wypływających z TraktatówWspólnoty lub z ustawodawstwa na nich opartego. Ma on ogólną odpowiedzialność na mocy artykułu 131 Traktatu EWWS, artykułu 164 Traktatu Rzymskiegoustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą(EWG) oraz artykułu 136 Traktatu Euroatom „za zapewnienie, że jest przestrzegane prawo w interpretacji i zastosowaniu (tych Traktatów)”.
Struktura, jurysdykcja oraz uprawnienia Trybunału są wyłożone w Traktatach; późniejsze odniesienia pozostają w stosunku do Traktatu Rzymskiego. Organizacja i procedury Trybunału są zamieszczone w Statucie Trybunału, w formie protokołu załączonego do każdego i trzech Traktatów. Trybunał składa się z 15 sędziów (artykuł 165), po jednym z każdego z państw członkowskich. Sędziowie mają do pomocy dziewięciu rzeczników generalnych(artykuł 166). Zadaniem rzeczników generalnych jest opracowywanie „uzasadnionych opinii” w rozprawach jawnych, w sprawach, w których Trybunał jest zobowiązany do wydania wy-1 roku. Zarówno sędziowie, jak i rzecznicy generalni są wyznaczani przez rządy państw członkowskich na sześcioletnie kadencje (artykuł 167), lecz w celu zapewnienia ciągłości, co trzy lata stosowany jest system częściowych zastąpień, z możliwością ponownego wyznaczenia. Przewodniczący Trybunału jest wybierany przez sędziów spomiędzy nich samych na kadencję trzyletnią i może być wybrany ponownie. Sędziwie oraz rzecznicy generalni mają obowiązek być osobami „których niezawisłość nie pozostawia wątpliwości, oraz którzy posia-1 dają kwalifikacje wymagane do wyznaczenia ich na najwyższe stanowiska w sądownictwie w ich własnych krajach, lub którzy są ekspertami praw o uznanej kompetencji”. Trybunał zazwyczaj odbywa posiedzenia w zespole trzech lub pięciu sędziów, rzadziej na sesjach plenarnych, na których wymagane jest kworum siedmiu osób. Starszym urzędnikiem Trybunału jest Rejestrator.
